در روزگاری نه‌چندان دور، کنکور کابوس شبانه میلیون‌ها نوجوان بود؛ یک آزمون چند ساعته که سرنوشت داوطلبان ورود به دانشگاه را تعیین می‌کرد؛ نفس‌گیر، پراضطراب و صدالبته منبع درآمدی میلیاردی برای مؤسسات آموزشی خصوصی. البته که هنوز هم هست.
شاید این غول بی‌شاخ و دم، با وجود تأثیر نمرات امتحانات نهایی، کمی عقب‌نشینی کرده‌باشد، اما ابهت خود را از دست نداده‌است. با این حال، وزیر علوم با افتخار اعلام می‌کند که بیش از ۸۵ درصد داوطلبان بر اساس سوابق تحصیلی وارد دانشگاه‌ها می‌شوند و بر این اساس ما به سمت حذف کنکور حرکت می‌کنیم.
شاید این خبر خوبی باشد، اما پاسخ به این سؤال هم مهم است که آیا با این کار، گامی به سوی عدالت آموزشی برداشته‌ایم یا تنها جای «صنعت کنکور» را با «صنعت امتحانات نهایی» و شاید هم هر دوی آنها، عوض کرده‌ایم؟! چه سنجش از طریق آزمون تستی باشد، چه امتحانات تشریحی؛ تا وقتی آموزش در مدارس کیفیت مطلوب و یکسان نداشته‌باشد، تفاوت اساسی در نتیجه ندارد.
دانش‌آموزی که در مدرسه‌ای با امکانات ضعیف، معلم‌های بی‌انگیزه و منابع محدود درس خوانده، نمی‌تواند با همتایان خود در مدارس دیگر رقابت کند و باز هم موفقیت از آنِ کسانی خواهد بود که در مدارس گرانقیمت با امکانات بهتر و آموزش باکیفیت درس خوانده‌اند. شاید حذف کنکور بتواند فشار روانی را کمتر کند، اما اگر بهبود کیفیت آموزش اتفاق نیفتد، عدالت فقط یک کلمه زیباست که در بیانیه‌های رسمی و نقل قول مسئولان، تکرار می‌شود، بی‌آنکه محقق شود. بی‌تردید، زمانی عدالت آموزشی معنا پیدا می‌کند که همه دانش‌آموزان، فارغ از منطقه جغرافیایی و وضعیت اقتصادی خانواده، از آموزش استاندارد بهره‌مند شوند.
متأسفانه کنکور سال‌هاست که به عنوان یک تجارت عظیم، سود‌های کلان برای مؤسسات، ناشران و برگزارکنندگان آزمون به همراه داشته‌است. اکنون که قرار است وزن سنجش بر پایه امتحانات نهایی باشد، بسیاری نگرانند که این صنعت فقط شکل خود را عوض کند. یعنی جای مؤسسات تست‌زنی را کلاس‌های حل تمرین امتحان نهایی و انتشار جزوات پرزرق‌وبرق بگیرد. شبیه به همان چیزی که در سال تحصیلی گذشته شاهدش بودیم.
در چنین شرایطی، باز هم دانش‌آموزان تحت فشار قرار می‌گیرند، والدین‌شان عذاب می‌کشند و جیب‌های زیادی نیز خالی می‌شوند. بدون شک حذف کنکور، به‌تنهایی تضمین‌کننده عدالت آموزشی نیست. تا زمانی که نظام آموزش عمومی تقویت نشود، فرصت‌های برابر فراهم نشود و نظارت بر کیفیت ارزیابی‌ها جدی گرفته نشود، هر تغییری در سنجش فقط پوسته‌ای نو، بر بدنه‌ای ناکارآمد است، بنابراین باید با حساسیت بیشتر و نه با هیجان، به این ماجرا و این تغییر نگاه کنیم، اینکه مبادا کنکور برود، اما عدالت آموزشی نباشد و راهی که طی کرده‌ایم نیز به ناکجاآباد برود.
